Zowel mijn kantoorgenoten als ik hebben een aantal cliënten die veelbetekenend “veelplegers” worden genoemd, mensen die zeer regelmatig met justitie in aanraking komen, meestal vanwege winkel- en fietsendiefstallen of andere vermogensdelicten. Ze zijn vrijwel allemaal verslaafd aan het een of ander, vaak min of meer dakloos, verstandelijk beperkt en soms ook nog lijdend aan een of meer psychiatrische stoornissen. Hun situatie is al vele jaren uitzichtloos ondanks alle pogingen ze te laten afkicken, te begeleiden, te behandelen en hun schulden te regelen. Ik ben ervoor om daar mee op te houden omdat het de maatschappij niet zal helpen, schatten geld en capaciteit verslindt en hun kwaliteit van leven (die zeer slecht is) niet verbetert. Ik leg dat uit aan de hand van de situatie van een van die cliënten. Laten we hem Wesley noemen.
Wesley is verstandelijk beperkt, verslaafd aan cocaine, dakloos en lijdt aan schizofrenie. Wesley heeft meestal geen uitkering en slaapt bij kennissen, de daklozenopvang of buiten. Na een reeks van winkeldiefstallen waarvoor hij (vanwege zijn veelvuldige recidive) steeds 3 of 4 weken gevangenisstraf heeft gekregen die hij ook allemaal heeft uitgezeten, is hij in 2019 vanwege 3 winkeldiefstallen veroordeeld tot plaatsing in een Instelling voor Stelselmatige daders. Die plaatsing is in beginsel voor 2 jaar (zonder aftrek van voorarrest!). Het eerste deel van deze termijn breng je dan door in een gevangenis en wordt er een plan opgesteld, daarna naar een gesloten kliniek om te worden behandeld, dan een open kliniek en dan naar beschermd of begeleid wonen. Mocht je je tussentijds niet aan de afspraken houden, wordt de behandeling beëindigd en zit je het resterende deel van de 2 jaar (nogmaals: zonder aftrek van voorarrest) in de gevangenis uit.
Omdat de problemen van Wesley zodanig ernstig zijn, is de behandeling in 2022 beëindigd voordat hij goed en wel buiten aan de behandeling in de kliniek was begonnen. Dat betekende in zijn geval dat hij voor die 3 winkeldiefstallen 2 jaar en 3 maanden heeft gezeten. Het betekent daarnaast, dat er toen hij vrij kwam niets geregeld was. Geen huis, geen uitkering, geen huisarts, geen methadon, geen begeleiding, geen Reclassering, geen behandeling. Van een overdaad aan hulp naar helemaal niets. Je hoeft geen groot toekomstvoorspeller te zijn om te zien aankomen wat er vervolgens gebeurde.
In iets meer dan een jaar sinds hij vrij is gekomen, heb ik Wesley 12 x in de piket gehad. 12 x wegens een of twee winkeldiefstallen. Iedere keer heb ik hem gewaarschuwd: pas op, Wesley anders krijg je weer ISD, maar gelet op zijn beperkingen, stoornissen en verslavingsproblematiek, had ik het net zo goed tegen de muur van het politiebureau kunnen zeggen. Hij kan het gewoon niet.
In die twaalf zaken is hij een keer of 7 of 8 heengezonden met een dagvaarding. Dat betekent dat hij wordt losgelaten, maar wel bij de rechter moet verschijnen. Meestal komt hij daar niet opdagen, maar ik wel. In al die zaken heb ik van het vonnis van 3 of 4 weken gevangenisstraf, op zijn verzoek hoger beroep ingesteld omdat hij anders weer snel die straf uit zou moeten zitten. Met dat (volkomen kansloze) hoger beroep heeft hij daar 6-12 maanden uitstel van. In de andere 4 of 5 zaken is hij voorgeleid bij de rechter-commissaris en vervolgens gedagvaard bij de snelrechter. Dat betekent dat hij in die zaken de opgelegde straf (weer 3 of 4 weken per winkeldiefstal) direct uit heeft gezeten.
Stel je voor:
- 12 overlast gevende winkeldiefstallen
- 12 x politiemensen die de arrestatie doen in de stad
- 12 x de arrestantenwacht inschakelen
- 12 aangiften opnemen en getuigen horen
- 12 x de hulpofficier inschakelen
- 12 x een vroeghulprapport van de Reclassering
- 12 x parketmedewerkers en griffiemedewerkers die de zaak voorbereiden
- 12 x een Officier van Justitie
- 4 of 5 x een Rechter-commissaris
- 4 of 5 x de griffier van de Rechter-Commissaris
- 4 of 5 x de parketpolitie
- 4 of 5 x vervoer naar de rechtbank
- 4 of 5 x vervoer naar het Huis van Bewaring
- 12 x een politierechter
- 12 x een zittingsgriffier
- 12 x een advocaat
- 12 x verkort proces-verbaal en vonnis opmaken
- 7 of 8 x uitgewerkt proces-verbaal en vonnis opmaken ivm hoger beroep
- 7 of 8 keer dagvaarding opstellen en betekenen ivm hoger beroep
- 7 of 8 x 3 raadsheren, een advocaat-generaal, een griffier en een advocaat in hoger beroep
- Alles dat ik nog vergeet
En dat allemaal voor een man die er echt helemaal niks aan kan doen dat hij moet stelen om in zijn levens- en verslavingsonderhoud te voorzien. Die nooit zal genezen (want schizofrenie), die nooit intelligent zal worden (want verstandelijk beperkt) en die vanwege die uitgangspositie nooit zal afkicken. En toch blijven we voortmodderen en is het systeem niet of nauwelijks in staat de overlast te verminderen, de kosten en de capaciteit te sparen en de kwaliteit van leven van Wesley (en honderden zoniet duizenden zoals hij) te verbeteren.
Het cynische van dit alles is dat Wesley vanwege zijn “woonplaats” steeds terechtkomt bij de rechtbank Gelderland. U weet wel, de rechtbank op wiens verzoek het OM 1500 zaken door de shredder heeft gehaald vanwege capaciteitsgebrek…… Waar zou dat capaciteitsgebrek nu toch vandaan zijn gekomen?
Ik pleit ervoor om deze groep mensen om te beginnen geen “veelplegers” meer te noemen. Het zijn namelijk mensen zoals u en ik, alleen met heel veel meer problemen die het onmogelijk maken nog ooit “normale” burgers te worden. Vang ze op in speciale woonvormen met begeleiding, waar gebruik wordt gedoogd en mogelijk zelfs (binnen zekere grenzen) wordt gefaciliteerd. Zorg dat ze altijd verzekerd zijn, altijd een (liefst gespecialiseerde) huisarts en psychiater tot hun beschikking hebben, zorg dat ze geen schulden meer kunnen maken (curatele) en dat hun oude schulden vervallen. Zorg er kortom voor dat ze niet meer hoeven te stelen en zodoende geen overlast meer veroorzaken en geen beslag meer leggen op capaciteit van al die betrokken organisaties. In Deventer hebben we daar een kleinschalig voorbeeld van. Die voorziening is altijd vol, maar het werkt.
Wesley komt volgende week weer vrij. Ik sta in de startblokken…..