Observaties

door Jan Vlug, advocaat te Deventer

Een “blauwe kamer”?

Aangezien er door een aantal mensen geërgerd is gereageerd op mijn cynische tweet dat “alle mensen gelijk zijn, behalve politiemensen”, leg ik hieronder wat genuanceerder uit wat ik bedoel. Ik heb bezwaren  tegen een speciale kamer bij de rechtbank Midden-Nederland die alle zaken waarbij politiemensen overmatig geweld hebben gebruikt, gaat behandelen. Aanzienlijk meer bezwaren heb ik overigens tegen het beoogde nieuwe artikel dat “overtreding van de ambtsinstructie”strafbaar gaat stellen, ook in geval dat dodelijk letsel tot gevolg heeft gehad.

  1. Een zogenaamde ”blauwe kamer” in de Rechtbank Midden-Nederland is onnodig. De wetgeving en jurisprudentie zijn op dit punt zo helder, dat iedere (ervaren) strafrechter in staat is deze zaken af te doen. Vooral ook omdat dit soort zaken meervoudig, dat wil zeggen met 3 rechters pleegt te worden behandeld. De vergelijking met de militaire kamer gaat alleen al mank doordat er een heel ander strafrecht geldt voor militairen: het Wetboek van Militair Strafrecht. Het aantal zaken dat wordt vervolgd (de meeste worden geseponeerd), is bovendien zo gering dat het niet loont een hele specialisatie daarvoor op te tuigen. Raad voor de Rechtspraak en Openbaar Ministerie zijn om deze redenen overigens ook tegen.
  2. Invoering van overtreding van de ambtsinstructie zodat daarvoor kan worden vervolgd in plaats van vervolging wegens (poging tot) doodslag of zware mishandeling is de oplossing van een niet bestaand probleem. Uit de rechtspraak blijkt overduidelijk dat er ook nu al zeer lage straffen worden opgelegd in dergelijke gevallen. Ook als de overtreding van de ambtsinstructie heel bar is. Een paar voorbeelden: 3 keer op iemand schieten die zich (ongewapend) aan een alcoholcontrole onttrekt: 1 maand gevangenisstraf en 240 uur taakstraf. Iemand ten onrechte in de borst schieten: 6 maanden geheel voorwaardelijk. Ten onrechte iemand een kogel in zijn been schieten: 120 uren taakstraf geheel voorwaardelijk. Zoek op Rechtspraak.nl op “ambtsinstructie” en de voorbeelden blijken legio. Er zijn nauwelijks voorbeelden te vinden van politiemensen die na ongeoorloofd (zelfs dodelijk) geweld een onvoorwaardelijke gevangenisstraf krijgen.
  3. De beoogde maximumstraf (die dus nooit of zeer zelden zal worden opgelegd) is 3 jaar. Op de eenvoudigste vorm van diefstal staat al een maximumstraf van 4 jaar. Dat geeft een volstrekt verkeerd signaal af. Namelijk het signaal dat het niet zo erg is als je “per ongeluk” iemand neerschiet of anderszins teveel geweld gebruikt. En dat het met de straf wel mee zal vallen. Dat zet de deur wagenwijd open voor meer politiegeweld en meer vuurwapengebruik. Dat vuurwapengebruik door de politie is nu extreem laag. Ik zou dat graag zo houden. Iedereen wil Amerikaanse toestanden voorkomen. Vuurwapengebruik en ander geweld door de politie moet niet behandeld en afgedaan worden als ware het een eenvoudige mishandeling: zowel het onderzoek als de afdoening is in elk afzonderlijk geval maatwerk.
  4. Politiemensen zijn niet voor niets bij de politie gegaan. Tot op zekere hoogte kiezen zij ervoor dat van hen wordt verwacht dat zij zich in gevaarlijke situaties begeven en dat zij kunnen beoordelen wanneer wel en wanneer geen geweld te gebruiken. Zij worden ervoor opgeleid om die situaties in te kunnen schatten en dan proportioneel te handelen. Als je daar niet mee om kunt gaan of daar geen zin in hebt (zoals ik), moet je niet bij de politie gaan. Er wordt alles aan gedaan om politiemensen daarbij te beschermen. Opleiding, tasers, vuurwapens, knuppels, pepperspray, handboeien en ga zo maar door. Bovendien worden zij (behoudens concrete feiten en omstandigheden die op het tegendeel wijzen) op hun woord geloofd. En tot slot kunnen zij gebruik maken van de zogenaamde advocatenpool waarin de beste advocaten van Nederland onbeperkt mogen declareren. Tot € 140.000,= om een agent te verdedigen die uiteindelijk
    € 400,= boete krijgt. En als het ondanks dat alles dus toch mis gaat, zijn de straffen laag te noemen. Er is immers al veel begrip voor het moeilijke politiewerk. Onder al deze omstandigheden mag je mijns inziens van een politieman of vrouw verwachten dat zijn professioneel omgaan met het hun verleende geweldsmonopolie en dat zij zich bij beoordelingsfouten net als iedere andere burger verantwoorden volgens de regels die voor ons allemaal gelden.

Mijn conclusie: er is geen noodzaak voor een (verdere) voorkeursbehandeling. Wel is er natuurlijk alle reden om het werk van politiemensen te betrekken bij de vraag hoe een zaak beoordeeld moet worden. Dat doen rechters overigens ook en dat is ook nooit anders geweest: dit zijn “de omstandigheden van het geval” die in iedere zaak bij de afdoening van een zaak worden betrokken. In de praktijk van alle dag werkt het huidige systeem goed. Er is daarom geen enkele reden om op voorhand al de regelgeving en de strafmaat daarop aan te passen en de rechter in de mogelijkheden van afdoening te beknotten. De mogelijkheid van maatwerk wordt daardoor belemmerd. We willen toch niet dat een triggerhappy politieman zich straks kan verschuilen achter deze nieuwe wet?