Een paar weken geleden woonde een schoolklas onder leiding van een enthousiaste leraar zoals zo vaak een zitting van de politierechter in de rechtbank Zwolle bij. Voor aanvang bleek uit de lusteloze en lummelende houding wel dat deze pubers zich niet erg hadden verheugd op het uitje. Niet dat je anders van ze kunt verwachten, overigens. Een mobiele telefoon en het andere geslacht zijn op deze leeftijd immers een stuk aantrekkelijker.

Na afloop van de zitting werd er druk gediscussieerd op de gang. Weg lusteloze puberhouding. Ze zaten vol vragen en waren kennelijk diep onder de indruk van wat zich in de zaal had afgespeeld. Iedereen had wel een mening over het leed van het slachtoffer, de ook niet al te fijne levensomstandigheden van de verdachte, de eis en de straf. Ik heb niemand iets horen zeggen over corrupte neprechters, zakkenvullers of linkse praatjes.

Zo gaat het eigenlijk altijd. Jaren geleden had Dagblad De Stentor een lezersjury (bestaande uit volwassenen van diverse pluimage) die zittingen bijwoonde en vervolgens de volgende dag in de krant verslag deed van hun bevindingen. Daarbij kwamen regelmatig ongezouten meningen voorbij, maar nooit in de zin dat het systeem niet deugde. Sterker nog: regelmatig vond men de eis of de straf te hoog gelet op wat ze hadden gehoord tijdens de behandeling! Ook de uitspraken van de lezersjury waren eigenlijk altijd doordrenkt van respect en ontzag voor wat men had aanschouwd. Ook als men het met het oordeel oneens was. Doordat de leden van de jury de hele zaak hadden bijgewoond in plaats van alleen een paar quootjes te hebben gelezen, bleken ze instaat zich een oordeel te vormen over de zaak, waarbij ze overigens ook erkenden dat rechtspreken iets is voor daartoe opgeleide specialisten.

Het is nogal gemakkelijk om er een mening op na te houden over iets dat je nooit “in het echt” hebt gezien. Of over iets waarvan je maar 5% hebt meegekregen. Omvallen van het ontzag hoeft niet (meer), maar het is wel fijn als je in de praktijk kunt zien dat onze instituties en procedures eerlijk zijn en dat de manier waarop we onze samenleving hebben georganiseerd, werkt. Beter dan alle andere manieren tenminste. Het is beter vertrouwen te hebben in die instituties dan van een afstand te roepen dat het allemaal een corrupte puinhoop is. Je kwaliteit van leven gaat erop vooruit en de sfeer in het land ook.

Ik pleit er dan ook voor om alle schoolkinderen van 15 jaar en ouder tenminste 5 strafzaken te laten bijwonen en (bijvoorbeeld) 1 kort geding. Daarnaast zouden er een paar gemeenteraadsvergaderingen kunnen worden bijgewoond of een plenair debat in de Tweede kamer. Een bezoek aan een gevangenis lijkt me ook niet slecht. Ik ben er zeker van dat dat zal helpen de volgende generaties het vertrouwen te geven dat de burger nu soms zo lijkt te missen. Het zal de Boze Witte mannen die ons in het publieke debat teisteren niet bekeren, maar het zal wel helpen die mentaliteit te laten uitsterven.

Wij hebben een prachtig georganiseerd land, met een vrije en onafhankelijke rechtspraak, een advocatuur die zonder vrees voor vervolging eenieder kan bijstaan en verdedigen en zelfs een magistratelijk Openbaar Ministerie, waar vele, vele mensen werken met het hart op de goede plek. Begrijp me goed: dat staat allemaal onder druk. Onder druk van de lawaaiige Boze Witte Mannen en onder druk van populisten en andere politici die enerzijds om electorale redenen meehuilen met de wolven in het bos en anderzijds lijken te zijn vergeten welke zegeningen de Rechtstaat, daaronder de Scheiding der Machten begrepen, ons heeft geschonken. Die lijken te zijn vergeten dat de burger onverminderd en voortdurend tegen de macht van de overheid moet worden beschermd. Het wordt tijd dat we dat alles weer gaan zien en waarderen. Te beginnen met de schoolgaande jeugd zou ik zeggen.