Tegemoetkomend aan de wens meer strafzaken af te doen en wel zo goedkoop mogelijk, kent ons strafrecht sinds enige jaren de strafbeschikking. Het komt erop neer dat de Officier van justitie eigenhandig en zonder tussenkomst van de rechter een straf op kan leggen. Niet alleen bij overtredingen, maar ook in geval van misdrijven.De burger kan, indien deze het er niet mee eens is, binnen 2 weken verzet aantekenen, waarna de zaak alsnog aan de rechter wordt voorgelegd.

In de aanloop naar de invoering was het advocatengemor weer eens niet van de lucht. Ik pleegde in die tijd zelf te zeggen dat zelfs in China opsporing, vervolging, berechting en executie niet in 1 hand waren. De rechtstaat werd weer eens verschrikkelijk bedreigd. Desalniettemin werd de strafbeschikking, naar ik meen zelfs na een negatief advies van de Raad van State, toch ingevoerd. Inmiddels kennen we deze manier van afdoening een tijdje en ik kan wel zeggen dat ik nog nooit een cliënt heb geadviseerd het er maar bij te laten zitten. Tijd voor een kleine evaluatie voorzover het strafbeschikkingen betreft die terzake een misdrijf zijn opgelegd.

Een strafbeschikking wordt vaak uitgevaardigd in een zaak zonder dat er een echt dossier is aangelegd. Dat wil zeggen, er zijn natuurlijk een aangifte en processen-verbaal van verhoor, maar er is bij voorbeeld geen stam pv, geen verbaal waarin chronologisch wordt weergegeven waar de verdenking vandaan is gekomen en hoe het onderzoek is verlopen. Dat is nu net de informatie waar je als advocaat het meest in geïnteresseerd bent. Immers, als bijvoorbeeld de aanleiding onrechtmatig is of het daar tenminste op lijkt, kan dat gevolgen hebben voor de bewezenverklaring.

Het is dus in alle gevallen verstandig om het dossier (dat niet bestaat) door een advocaat te laten bekijken. Is er wel gewezen op zwijgrecht? Was er wel een voldoende redelijk vermoeden van schuld om bepaalde dwangmiddelen of opsporingsmethoden in te zetten? Zijn de regels bij de toepassing ervan wel nageleefd= Is er wel voldoende wettig bewijs dat ook voldoende overtuigend is? Er staat wel zo dapper dat: “de officier van justitie heeft vastgesteld dat u zich schuldig heeft gemaakt aan…., maar is dat ook zo? Kan een Officier van Justitie of parketmedewerker dat eigenlijk wel beoordelen? Allemaal vragen die onbeantwoord blijven als u het acceptgirootje invult.

In het begin was ik zo naïef dat ik aan het OM schreef: “hierdoor kom ik namens mijn cliënt in verzet en ik verzoek u vriendelijk mij het dossier te willen toezenden, waarna ik het verzet ofwel van gronden zal voorzien, ofwel het verzet in zal trekken”. Op dat verzoek kwam natuurlijk nooit een antwoord omdat dat dossier nog helemaal niet bestond! Dat wordt pas opgemaakt naar aanleiding van het verzet. Nodeloos om te vermelden dat het allemaal maanden, zo niet jaren, duurt voordat de zaak alsnog aan de rechter zal worden voorgelegd. De eerste, zeer klemmende, reden om in verzet te gaan is dus gelegen in de absolute noodzaak het dossier te (laten) controleren op eventuele fouten en onrechtmatigheden. De enorme vertraging die daardoor optreedt werkt bovendien in uw voordeel. De rechter houdt daar rekening mee. Om nog maar niet te spreken van de ingestelde verzetten waarvan nooit meer iets wordt vernomen…….

De tweede reden is het feit dat de richtlijnen die het OM hanteert bij het opleggen van de strafbeschikking in negatieve zin afwijken van de uitgangspunten van het overlegorgaan van de strafrechters, het LOVS (tegenwoordig officieel Landelijk Overleg Vakinhoud Strafrecht geheten). In de meeste gevallen legt de rechter dus zelfs zonder rekening te houden met door de verdediging aan te voeren omstandigheden en zonder de verdachte te hebben gezien of gehoord, sowieso een lagere straf op dan de strafbeschikking. Zomaar! Gratis! Hoeft u niets voor te doen! Daarnaast werkt het nu eenmaal zo dat als u als mens van vlees en bloed uw verhaal doet tegen een ander mens van vlees en bloed, er vrijwel altijd een lagere of tenminste een andere, straf uitkomt dan wanneer de zaak op papier door een ambtenaar wordt beoordeeld.

In het geval van de strafbeschikking is het zo dat u zich geen zorgen hoeft te maken om de zogenaamde veelplegers. Mensen die vaak of regelmatig met het strafrecht te maken krijgen weten de weg naar de strafadvocaat echt wel te vinden. Nee, het gaat juist om de burger die 1 x in zijn of haar leven met de strafrechter te maken krijgt. Die denkt natuurlijk: “laat ik maar snel betalen, dan ben ik eraf. Anders moet ik straks ook nog naar de rechtbank. Dat is pas echt eng”. Die op zich keurige burger misrekent zich. In het overgrote deel van de gevallen krijgt hij of zij namelijk een strafblad door de strafbeschikking. Een strafblad dat er voor zorgt dat hij of zij gedurende vele jaren geen Verklaring omtrent het Gedrag (het voormalige Bewijs van Goed Gedrag) krijgt. Werd daar vroeger zelden of nooit naar gevraagd, nu moet iedere onderwijzer, sporttrainer, vrijwilliger en ga zo maar door er op gezette tijden een aanleveren. Alweer een reden om verzet in te stellen.

Dan is er nog iets veel merkwaardigers: Het Openbaar Ministerie (in naam “één en ondeelbaar”) seponeert naar onze ervaring regelmatig zaken alsnog naar aanleiding van een ingesteld verzet. Soms zelfs met de sepotcode “01”, wat wil zeggen dat iemand ten onrechte als verdachte is aangemerkt! Soms omdat de zaak te oud is geworden en soms omdat er bij nader inzien toch te weinig bewijs is. Wat zelfs voorkomt is dat er op de zitting ineens een veel lagere straf wordt geëist dan de strafbeschikking. Of, nog erger, dat de Officier op de zitting vrijspraak of ontslag van alle rechtsvervolging vordert. Geloof me: het komt regelmatig voor. Rechtspraak op papier werkt nu eenmaal niet zo goed. Alles bij elkaar genomen heb ik zolang de strafbeschikking bestaat nog nooit meegemaakt dat de rechter dezelfde of een hogere straf oplegt. Nog nooit! Niet 1 keer! Heeft u nog meer redenen nodig om in verzet te gaan? 

De rechtstaat en dan met name het beginsel van de Scheiding der Machten, is zonder enige twijfel geweld aan gedaan door de invoering van de strafbeschikking. Dat kan de toetsingsmogelijkheid achteraf, het verzet, niet repareren. Die discussie is voorlopig een gelopen race. “De Wet is hard, maar zij is de Wet”. Als echter iedereen altijd verzet instelt, is de boel weer heel. Dan krijgt u waar u recht op heeft: een eerlijk proces en your day in court. U verdient het. Bijkomend neveneffect is dat als iedereen in verzet komt, de strafbeschikking zal verdwijnen. De Trias Politica glimt dan weer als nooit tevoren.